Gemeente Rotterdam in actie tegen laaggeletterdheid

Wat is laaggeletterdheid?

‘We spreken van laaggeletterdheid als mensen elementaire zaken en eenvoudige teksten niet kunnen lezen of schrijven. Als het aan die basisvaardigheden ontbreekt, is het lastig om mee te doen in onze maatschappij. Taalfilosoof Ludwig Wittgenstein zei eens: De grenzen van mijn taal betekenen de grenzen van mijn wereld. Laaggeletterden leven letterlijk in een kleine wereld. Taal is essentieel om die wereld te vergroten.’

Hoe vaak komt laaggeletterdheid voor in Rotterdam?

‘In Rotterdam is 21 procent van de beroepsbevolking laaggeletterd. We hebben het dan over 100.000 mensen. In sommige wijken is dat percentage zelfs meer dan 30 procent. Als je dat afzet tegen het landelijke gemiddeld van twaalf procent, dan begrijp je dat we hier in Rotterdam een flinke uitdaging hebben. Eentje waarvoor ik me als wethouder ook graag inzet.’

Dat is veel meer dan ik dacht…

Ik kijk soms om me heen en denk dan: er moeten hier laaggeletterden zijn. Maar het lastige is dat je het aan de buitenkant niet ziet. Voor de meeste mensen is het zo vanzelfsprekend om bijvoorbeeld een straatnaambord te kunnen lezen. Veel laaggeletterden schamen zich ervoor dat zij dit soort informatie niet kunnen lezen en hebben een manier ontwikkeld om daarmee om te gaan. Zo blijft het lang onder de oppervlakte.’

Hoe ontstaat laaggeletterdheid?

‘Laaggeletterdheid kan ontstaan als mensen een laag opleidingsniveau hebben, maar ook als ze uit een ander land komen en de taal niet goed leren. Als je de taal vervolgens niet ontwikkelt door te lezen en te schrijven, blijkt dat de taalbeheersing ook steeds minder wordt. Het zakt weg.’

Waarom is laaggeletterdheid een groot probleem?

‘Toen ik nog in de procesindustrie werkte, werd er niet gelijk gekeken naar de taalbeheersing van een nieuwe werknemer. Zolang ze hun werk maar goed deden. Gelukkig worden in veel bedrijven sommige protocollen ook uitgelegd door middel van pictogrammen, maar bij werkinstructies lukt dat niet altijd. Hier kan de veiligheid in het geding komen. 

Denk ook aan het gebruik van medicijnen of als mensen naar het ziekenhuis moeten. Ik sprak iemand die haar moeder dan helpt bij het invullen van formulieren en tijdens het gesprek met een arts.
Dat geluk heeft niet iedereen. Mensen die niet geholpen worden, kunnen vereenzamen en in een isolement terecht komen.

En hoe bereiken bedrijven en instellingen hun doelgroep als die niet goed kan lezen of schrijven? De communicatie moet dan worden aangepast.’

Hoe pakt de gemeente dit probleem aan?

‘Dit doen we door laaggeletterdheid bij meer organisaties in Rotterdam onder de aandacht te brengen. Zo zijn er bijeenkomsten geweest en hebben we de afgelopen twee jaar ook de vlaggenparade georganiseerd. Op die manier is de bewustwording van het probleem in elk geval vergroot. Alle bedrijven die zich voor het onderwerp taal inzetten, kregen een vlag aangeboden van de gemeente die tijdens de Week van de Alfabetisering is gehesen.’

En wat doen jullie nog meer?

‘We organiseren formele en informele taaltrajecten. Denk bij dat laatste aan een taal-app en het taalcafé dat de bibliotheek organiseert. Daar kunnen mensen op een niet-bedreigende en laagdrempelige manier met elkaar en de taalvrijwilligers praten om de taal onder de knie te krijgen. En daarna eventueel een taalcursus volgen. We hopen zoveel mogelijk mensen te bereiken om naar het taalcafé te krijgen. Er wordt nu al veel gebruik van gemaakt en met succes. Het leukste voorbeeld is van Koos, die laaggeletterd was en inmiddels taalambassadeur is geworden.’

Wat is de route naar een Rotterdam zonder laaggeletterdheid?

‘We hopen dat zoveel mogelijk bedrijven en instellingen samen met ons dit probleem willen aanpakken. Ze kunnen hun steentje bijdragen door laaggeletterde werknemers te wijzen op de mogelijkheid van een taalcursus of taalcafé. 

Onthoud dat één op de vijf Rotterdammers laaggeletterd is. Daarom hopen we ook dat bedrijven en instellingen hun klanten benaderen door eenvoudige taal te gebruiken. Als gemeente willen we zelf het goede voorbeeld geven. Dit doen we dus door al onze communicatie naar de burgers niet te ingewikkeld te maken. Taal is de toegangssleutel tot de Nederlandse maatschappij. Alleen met elkaar kunnen we de laag­geletterdheid in de stad verminderen.
Ik ben tevreden als we hier het landelijke gemiddelde halen, maar vooral als we de doelgroep bereiken.