Blog BASE Advocaten: heeft een werknemer na werktijd het recht om “offline” te zijn?
BASE Advocaten - Rotterdam
Werknemers schijnen steeds meer stress te ervaren doordat zij het gevoel hebben altijd aan te moeten staan en direct te moeten reageren op e-mails/berichten. Dat we met z’n allen vanwege Corona thuiswerken, heeft het er niet beter op gemaakt. De grens tussen werk en privé is daardoor namelijk nog meer vervaagd. De vraag of van een werknemer gevraagd kan worden ook buiten werktijd nonstop bereikbaar te zijn, is daarmee relevanter dan ooit. Interessant is dan ook het wetsvoorstel dat door kamerlid Gijs van Dijk is ingediend om werknemers het recht te geven om buiten werktijd onbereikbaar te zijn. Wat betekent dit voor werkgevers/werknemers en wat is bijvoorbeeld de rol van werknemersvertegenwoordigers hierin?
Het doel van het wetsvoorstel is dat werkgevers het gesprek voeren over hoe om te gaan met (on)bereikbaarheid buiten werktijd. Dit moet onderdeel zijn van het arbeidsomstandighedenbeleid. De werkgever kan dit gesprek voeren met vakbonden, de ondernemingsraad, de personeelsvertegenwoordiging, met verschillende groepen werknemers of met de individuele werknemers zelf. De uitkomst van die gesprekken kan verschillend zijn gelet op het type werkzaamheden van de (groep) werknemer(s). Van belang is dat de werkgever moet kunnen aantonen dat dit gesprek heeft plaatsgevonden. De werkgever doet er dan ook verstandig aan voor een schriftelijk gespreksverslag te zorgen. De Inspectie SZW zal controleren of werkgevers hun verplichting nakomen. Indien dat niet zo is of als dit niet kan worden aangetoond, kan de inspectie een eis tot naleving opleggen. Als ook hier geen gehoor aan wordt gegeven, kan een boete volgen.
Werkgever en werknemers (of vertegenwoordigers van werknemers) moeten bespreken en onderzoeken of het buiten werktijd bereikbaar zijn een te hoge werkdruk met zich brengt. Als de conclusie is dat de bereikbaarheid buiten werktijd als belastend wordt ervaren, moet dit risico in de Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) worden opgenomen. Dit betekent ook dat een werkgever vervolgens werkdrukbeperkende maatregelen moet nemen en dat de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging waarschijnlijk om instemming moet worden gevraagd. Deze maatregelen kunnen namelijk gevolgen hebben voor de inrichting van de werkzaamheden in de organisatie. Als dit leidt tot een regeling op het terrein van arbeidsomstandigheden, is die regeling instemmingsplichtig.
Niet alleen in Nederland speelt deze kwestie. Het Europees Parlement heeft de Europese Commissie verzocht werknemers te voorzien van een wettelijk recht om buiten werktijd offline te zijn. Het is afwachten hoe de Europese Commissie dit zal oppakken, maar feit is dat een ruime meerderheid van het Europees Parlement hierom heeft verzocht. Frankrijk kent overigens al een dergelijk wettelijk recht. Daarnaast wordt hier door verschillende grote bedrijven in België, Luxemburg en Duitsland al op vooruitgelopen. Zo hebben de drie grootste autobedrijven uit Duitsland uitgebreide bedrijfsspecifieke regelingen hiervoor opgesteld. Bij Volkswagen geldt bijvoorbeeld dat interne servers op werkdagen geen e-mails doorsturen naar individuele e-mail accounts tussen 18:15 en 07:00 en dat e-mails die in het weekend worden gestuurd, pas op maandag worden ontvangen. Ook in Nederland bestaan al cao’s waarin afspraken zijn gemaakt over hoe wordt omgegaan met bereikbaarheid buiten de werktijd.
Let wel: werkgevers hebben ook nu al de verplichting om te zorgen voor goede arbeidsomstandigheden. Eventuele risico’s in dat kader moeten immers worden opgenomen in een RI&E en maatregelen moeten dan getroffen worden. Dat is dus in die zin niet nieuw. Het wetsvoorstel zorgt er wel voor dat de zorgen die hierover bestaan aandacht krijgen en zal na de (eventuele) inwerkingtreding werknemers en werknemersvertegenwoordigers meer houvast bieden om een te hoge werkdruk aan de kaak te stellen.
Het wetsvoorstel moet nog worden behandeld. Het is voorlopig dus nog niet aan de orde dat werknemers een wettelijk recht hebben op het onbereikbaar zijn buiten werktijd. Bovendien schept dit geen absoluut recht op het onbereikbaar zijn buiten werktijd. Het verplicht werkgevers immers “slechts” om hierover het gesprek aan te gaan. Waar nodig moeten echter wel (aantoonbare) maatregelen worden getroffen. Dat nog geen sprake is van een wettelijk recht, neemt niet weg dat hier blijkbaar de behoefte aan bestaat in de samenleving. Werkgevers kunnen hier dan ook op vooruitlopen door de benodigde gesprekken alvast te starten. BASE Advocaten kan u bijstaan in eventueel op te stellen regelingen in dat kader en het doorlopen van het instemmingstraject bij de ondernemingsraad.
Mocht u naar aanleiding van dit artikel nog vragen hebben, neem dan contact op met Sanne Barbas of een van de andere advocaten van de sectie arbeidsrecht van BASE Advocaten.
Foto: BASE Advocaten