‘Achterhaald concept’ als economische groeimotor

Een World Expo, wat is dat ook al weer?

Misschien zegt het u al wat meer als we het woord "wereldtentoonstelling" gebruiken. Wereldtentoonstellingen zijn grote internationale exposities die sinds 1851 in verschillende landen zijn gehouden en om de vijf jaar plaatsvinden. Deelnemende landen geven tijdens deze exposities een beeld van hun economische, sociale, culturele en technische ontwikkeling. Zo werden tijdens verschillende wereldtentoonstellingen belangrijke uitvindingen gepresenteerd. Wat te denken van de radio in 1893, de televisie in 1939 en de mobiele telefoon in 1970? Maar de wereld maakte op deze expositie ook voor het eerst kennis met het ijshoorntje en Heinz-tomatenketchup. En ook de Eiffeltoren in Parijs, park Flushing Meadows in New York en het Atomium in Brussel zijn overblijfselen van zo'n wereldtentoonstelling. 
De World Expo van 2015 wordt gehouden in Milaan, die van 2020 in Dubai.

Dus Leendert Bikker werd op een dag wakker en dacht: "die World Expo moeten we naar Rotterdam halen"?
Nou, ja, eigenlijk is dat wel zo’n beetje hoe het balletje is gaan rollen… Het begint allemaal op een mistige decemberochtend in 2013, als de communicatieondernemer chagrijnig wakker wordt. Zat is hij het, al die verhalen over de crisis. Het is tijd voor wat positivisme. Al starend uit zijn raam heeft hij het ineens. Achter de slogan van Rotterdam – “World Port, World City” – plakt hij in zijn hoofd “World Expo”. Bikker pakt door en weet andere ondernemers te enthousiasmeren. In totaal vijftien ondernemers maken het financieel mogelijk dat de haalbaarheid kan worden onderzocht. Begin oktober komt er witte rook. De World Expo in 2025 in Rotterdam? Het is mogelijk!

Initiator Leendert Bikker

‘De World Expo is meer een instrument om dingen te veranderen dan een doel op zich’

En daar moeten de stad en haar inwoners, gezien het uitroepteken achter de vorige zin, dus blij mee zijn?
Volgens de gemeente Rotterdam wel, ja. Zij staan namelijk volledig achter het plan, net als ondernemersorganisatie VNO-NCW, die de belangen behartigt van ruim 100.000 Nederlandse bedrijven. Volgens voorzitter Hans de Boer van VNO-NCW kan de World Expo dé economische groeimotor van Nederland worden. Het project kan volgens ramingen 100.000 banen opleveren en moet straks vijftig miljoen bezoekers gaan trekken. Tegenover een investering van vijf miljard euro staat volgens de organisatie een economische impuls van vijftig miljard euro, verspreid over tien jaar. En dat is nog het meest conservatieve scenario. De tentoonstellingen in Hannover (2000), het Japanse Aichi (2005) en Shanghai (2010) leverden respectievelijk 0,26; 1,4 en 5 procent groei op. ‘Rotterdam moet groot denken en verder kijken dan de eigen grenzen’, vindt burgemeester Ahmed Aboutaleb. ‘Een procent groei is niet genoeg, dat moet zeker drie procent zijn. De stad steunt dit, maar het bedrijfsleven zal slagkracht nodig hebben.’ 
 
Maar die World Expo is toch een achterhaald concept?
Dat denken inderdaad veel mensen, maar volgens Leendert Bikker is dat “een westerse gedachte”. ‘In andere delen van de wereld is de wereldtentoonstelling nog altijd een heel prestigieus evenement. Landen uit Afrika en Azië willen maar al te graag aan de wereld laten zien wat ze kunnen. Maar ook bedrijven en non-gouvernementele organisaties gebruiken de World Expo daarvoor. Dus het leeft nog altijd over de hele wereld, anders zouden we ook geen concurrentie hebben van steden als Parijs, Londen, Houston en Teheran. We willen graag aan de wereld laten zien wat Rotterdam te bieden heeft.’

‘De ultieme kans om van de Maas een verbindende in plaats van scheidende factor te maken’ 

En wat is dat precies? 
“Changing Currents/Deltas in Transition”, dat is het thema waar de organisatie mee hoopt te scoren bij het Bureau International des Expositions (BIE), dat uiteindelijk bepaalt wie de Expo gaat krijgen. Volgens Bikker en consorten is de manier waarop wij nu leven eindig. ‘De grondstofbronnen blijken niet onuitputtelijk te zijn en ook de klimaatverandering is een serieus probleem’, zegt hij. ‘Systemen veranderen, verhoudingen in de wereld veranderen. Er is dus een ecologische noodzaak voor transitie, oftewel: verandering. Maar die ecologische noodzaak gaat gepaard met een economische kans. Om onze levensstandaard in de toekomst te kunnen behouden, moeten we economische groei creëren. En volgens ons vindt die groei de komende eeuw voornamelijk plaats in delta’s. Nederland loopt qua kennis en technologie voorop en daarmee kunnen we andere delta’s helpen. Dát is wat we de wereld willen laten zien.’
‘Maar’, zo vervolgt Bikker, ‘de World Expo is vooral een instrument om dingen te veranderen, het is geen doel op zich. We willen die transitie snel bewerkstelligen vanwege die ecologische noodzaak. Zie de World Expo als het middel daarvoor en zie 2025 als onze deadline, waardoor we de transitie kunnen versnellen en er grip op hopen te krijgen.’
 
Hoe gaat Rotterdam zich over tien jaar precies presenteren?
Dat blijft voorlopig de grote vraag. Want voordat op 1 januari 2016 het zogenoemde bid book moet worden ingediend en het plan dus definitief is, roept het comité bewoners, instellingen en bedrijven op om mee te denken over de exacte invulling. Via informatiebijeenkomsten en de website www.rotterdam2025.nl hoopt de organisatie samen met burgers tot ideeën te komen. Wat wel al duidelijk is: de braakliggende stadshavens op beide Maasoevers vormen de beoogde locatie en moeten een showcase worden voor de laatste ontwikkelingen op het gebied van energie-, weg- en waterbouw, scheepvaart en grondstoffen. ‘De moeilijkste, maar door het water ook de meest interessante plek om zo’n World Expo te houden’, zegt Bikker. ‘En voor Rotterdam is het de ultieme kans om de Maas van een scheidende in een verbindende factor te veranderen.’

De Rijnhaven: een van de beoogde locaties voor de World Expo 2025
 
Wat voor concrete dingen kan de World Expo nog meer opleveren voor de stad?
Naast de voorziene economische groei en het aantal bezoekers, is er een concreet plan voor een nieuwe metrolijn: vanaf het Marconiplein naar Stadshavens en vervolgens op de zuidelijke Maasoever door naar Zuidplein, en via het Stadionpark (de nieuwe Kuip) en de Erasmus Universiteit weer terug naar Noord. Volgens Bikker bestaan daar al langer plannen voor, maar is het in deze tijd een te grote en te risicovolle investering. Via een speciale Expo-wet zou de metrolijn versneld aangelegd moeten kunnen worden. Ook hier geldt de Expo vooral als middel om een ander doel te bereiken.
Verder ziet de organisatie kansen met betrekking tot de paviljoens van de verschillende deelnemers. Deelnemende landen en organisaties kunnen kiezen: of ze betalen een verwijderingsbijdrage, zodat Rotterdam niet met lege gebouwen blijft zitten of ze doen een toezegging dat hun paviljoen na afloop gebruikt mag worden door een andere partij, zoals een school of een sportclub. ‘De komende maanden gaan we verder inventariseren welke projecten interessant kunnen zijn en welke bedrijven er aan mee kunnen en willen doen. Mogelijk richten we hier een investeringsmaatschappij voor op’, aldus Bikker. 
 
En dan wordt uiteindelijk in het lobbycircuit besloten welk land het evenement krijgt?
Waarschijnlijk wel. Volgens Bikker zijn de toewijzingsprocedures van de BIE net zo ondoorzichtig als die van de FIFA, dus dat zegt genoeg. Maar dat betekent niet dat de organisatie niet alles op alles zet om het beste plan in te leveren. Om een beetje grip op te krijgen op de lobby, wil Rotterdam haar bid als eerste van alle kanshebbers indienen; meteen op 1 januari 2016. Vanaf dat moment hebben de andere deelnemers namelijk nog maar een half jaar om hun plan in te dienen. Dat Nederland in het eerste half jaar van 2016 voorzitter is van de Europese Unie speelt een grote plan bij het idee om als eerste te dienen. Je weet nooit wat dat teweeg kan brengen… De definitieve toewijzing vindt naar verwachting eind 2017 plaats. 

Tekst: Bas Abresch
Fotografie: Vincent van Dordrecht

Het team

Een klein team op een grote missie. Zo omschrijft de organisatie van Rotterdam 2025 zichzelf. Het bestuur van het organisatiecomité wordt gevormd door Charlotte Insinger, Mariëlle Koppenol-Laforce, Roland Pechtold en Johan Wakkie. Het uitvoerende team bestaat uit algemeen directeur Leendert Bikker, Maaike Goslinga, Fred Rozendaal, Bart Schrijnen en Florentine Tiemstra.
Zij worden bijgestaan door een aantal experts op verschillende gebieden. Architect Erick van Egeraat leidt het kwaliteitsteam dat toeziet op het concept, terwijl hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit inhoudelijk meekijkt. Ook de bekende Rotterdamse ondernemer Cees de Bruin (eigenaar Indofin Group en voorzitter raad van toezicht Rotterdam Partners) heeft een rol als adviseur. De volgende bedrijven en instanties hebben zich als partner aan het project verbonden: Van Oord, Nova Terminals, ABN AMRO, KPN, TBI, Vopak, TNO, AEG Invest, KPMG, VTTI, AVR, Royal HaskoningDHV, Eneco en Bikker & Company.