Respect voor iedereen, ontzag voor niemand 

Alex Pastoor is een ambachtsman. Oefenmeester-coach in het betaalde voetbal. Altijd op zoek naar verbetering in de finesses van zijn vak, ook buiten de gebaande paden. Eigen? Ja! Wijs? Steeds meer bagage! Eigenwijs? Altijd in de zin dat hij mensen niet naar de mond praat! Nooit als het gaat om interesse in mensen die hij kan helpen!

Een man weet pas wat hij mist…

Het had niet veel gescheeld of Alex Pastoor was geen voetbaltrainer meer geweest. Nadat hij in februari 2021 werd ontslagen bij zijn Oostenrijkse club SC Rheindorf Altach raakte de geboren Amsterdammer steeds nieuwsgieriger naar de wereld buiten het voetbalwereldje. 

Waar veel andere voetbaltrainers naast de telefoon zitten te wachten op de eerste de beste mogelijkheid om direct weer in te stappen bij een volgende club, deed Pastoor het anders. Hij zei in eerste instantie dan ook nee toen betaald voetbalclub Almere City FC aanklopte. ‘Op dat moment was het gevoel om te stoppen als trainer sterker dan het gevoel: ik wil terug in de voetballerij’, zegt hij. ‘Ik had twee jaar in het buitenland gewoond, waarvan één jaar alleen. Mijn twee dochters had ik twee jaar lang bijna niet gezien. Ik wilde vooral thuis zijn.’ 

Penitentiaire inrichting

Alleen, er was één probleem: Alex kan niet zo lekker stilzitten. Toen alles in en rondom zijn huis in het Noord-Hollandse Groet was opgeknapt, zocht hij andere bezigheden. Gelukkig belde er een vriend, werkzaam in de reclassering. ‘Hij had een klus te veel aangenomen en vroeg of ik hem kon helpen. Heb ik drie maanden lang personeel van de penitentiaire inrichting in Krimpen aan den IJssel gecoacht. Ongelofelijk leuk om te doen. En het sloeg ook aan. Gisteren werd ik er nog over gebeld. Een van de mensen die ik heb gecoacht, is gepromoveerd naar een leidinggevende functie. Tsja, dat is ook mooi hoor!’

Ook gaf Pastoor cursussen bij de KNVB en ontwikkelde hij coachingstrajecten op maat voor andere voetbaltrainers. Zo hielp hij trainers van jeugd- en seniorenteams uit zowel het betaald voetbal als het amateurvoetbal. ‘Oók leuk, vooral omdat de trajecten niveauonafhankelijk waren. Iedereen die ik hielp, liet mij ook weer door een andere bril naar dingen kijken. Zo werd dat ook een verrijking van míjn leven. Ik had ook wel plannen om coaching te gaan doen in het bedrijfsleven en al een aantal keer de vraag gehad of ik dat ook wilde doen.’

Met open vizier

Maar hij had ook nog andere plannen. Zoals de podcast Met open vizier. Hierin spreekt Pastoor, samen met co-host Bruno Bobbink, urenlang met andere voetbaltrainers. Bert van Marwijk die eerst zei dat het niet over zijn privéleven mocht gaan en daarna een half uur vertelde over de bijzondere band met zijn kinderen en kleinkinderen. Aad de Mos die probeerde te verwoorden hoe het is om, nauwelijk 30 jaar en zonder ervaring als hoofdcoach, trainer te zijn van Johan Cruyff en Wim Jansen. Erik Meyers die het verdriet van een gebroken carrière deelde. Dat soort werk. En dan komt Ronald Koeman er nog aan… 

Tegen de richting in? Niet helemaal; het blijft voetbal. Echt revolutionair zou de carrièremove zijn geweest waarover hij nadacht. ‘Ik heb vrij serieus overwogen om voor de klas te gaan staan. Mijn zoon doet nu de Pabo, mijn oudste dochter staat ook voor de klas. Het leek me hartstikke leuk en bovendien zou ik daarmee een kleine bijdrage leveren aan de oplossing van het lerarentekort.’

Toch weer trainer

Toch vertelt Alex Pastoor dit verhaal in een decor van tactiekborden vol magneetjes die spelers moeten voorstellen en pijlen die loop- en passlijnen nabootsen. In december 2021 ging hij alsnog overstag toen Almere City FC voor de tweede keer aanklopte. Is hij dan toch niet zo tegendraads, als het er op aankomt? ‘Tja, voetbal zit toch in me’, zegt de oud-prof van onder meer Volendam en Heerenveen daarover. ‘Dat zal er ook wel nooit meer uitgaan.’ 

Anderzijds vereist het ook wel weer enige eigenzinnigheid om in te stappen bij een club die destijds zeventiende stond in de Keuken Kampioen Divisie. Zeker als je het zoet van de Eredivisie al hebt geproefd als trainer van Excelsior, N.E.C., AZ en Sparta. Een stap terug? ‘Zo kijk ik er niet naar. Ja, ik heb in een bepaalde context wel eens gezegd dat je als beginnende trainer wel de ambitie moet hebben om bij Real Madrid terecht te komen.’ 

Toch ziet Pastoor het inmiddels als een grotere kunst om dat wat hem daar gelukkig zou hebben gemaakt, nu te vinden op een niveau waar hij wel kan werken. ‘Dat niveau maakt me inmiddels niet zoveel meer uit. Natuurlijk wil ik het best mogelijke resultaat behalen. Daar word ik ook voor betaald. Maar ik ben hier ook ingestapt omdat ik hier de specifieke taak heb om jonge, talentvolle trainers uit mijn staf op te leiden en te begeleiden. Daar voel ik me ontzettend lekker bij.’

Open en eerlijk

Die jonge trainers kunnen openheid en eerlijkheid verwachten. Net zoals zijn spelers. En eigenlijk iedereen die met Alex Pastoor praat. Hij gaat zijn eigen weg en waait niet met alle winden mee. ‘Een slecht bericht aan een speler, daar doe ik geen mooie strik omheen. Nee, ik zeg: je bent nu niet goed genoeg, dus je zult harder je best moeten doen om wél bij de selectie te komen. Ik zeg wat ik vind en denk, ook tegen een bestuurslid of directeur, vanuit de gedachte dat de club daar beter van wordt.’

‘Topsport bedrijf je op het randje; alleen dan word je beter. Dat betekent ook dat je op de inhoud knallende ruzie moet kunnen krijgen, terwijl je daarna gewoon weer met elkaar door één deur gaat. Ik heb gemerkt dat de meeste mensen in de voetbalwereld daar niet toe bereid zijn. Misschien nog wel in de trainerskamer, maar niet elders in de organisatie. Dan passen ze op hun woorden, omdat ze hun pensioen willen halen in de voetballerij.’

Respect voor iedereen

‘Ik zeg helemaal nooit iets om op een bepaalde positie te blijven of te komen. En ik hou me nooit in, omdat iemand een grote naam heeft. Ik heb respect voor iedereen, maar ontzag voor niemand. Voor mij is iedereen gelijk; van die directeur van Shell op de cover van jullie vorige magazine tot de groenteboer, en van de voetbaltrainer die vijf keer de Europacup heeft gewonnen tot de worstenverkoper. Ik stond te juichen toen Marco van Basten ons Europees kampioen maakte in 1988. Maar dat betekent niet dat ik hem heb ontzien toen we bij AZ werkten.

Nee, daar wil ik voorlopig nog niets over zeggen. Ik houd het bij dat ik heb geleerd om te vergeven, maar ik vergeet het nooit… Wat ik er ook van heb geleerd is dat spelers zó snel door hebben of een trainer zijn vak beheerst en of hij ze gaat helpen om beter te presteren… Dat wordt weleens onderschat, denk ik.’

Vrijheid in mijn hoofd

Wat hem dat heeft opgeleverd? Pastoor denkt even na. ‘Dat ik volledige vrijheid heb in mijn hoofd. Ik zeg ook tegen mijn kinderen: Durf te zeggen wat je vindt, praat mét mensen in plaats van over hen. Dat kan weleens vervelend overkomen en je krijgt weleens een punter onder je kont, maar je kunt jezelf wel in de spiegel aankijken. Als je miljoenen op de bank hebt, kun je roepen wat je wilt. Dan maakt het misschien minder uit dat je ontslagen wordt. Maar ik riep het ook al bij kleine clubs. En dan moest ik gewoon elke maand hard werken om de hypotheek te betalen. Desondanks is die volledige vrijheid in mijn hoofd me toch meer waard.’

Maar zijn eerlijkheid en openheid hebben hem ook dingen gekost. ‘Een aantal ontslagen, denk ik’, zegt hij met een grijns. ‘Achteraf denk ik ook weleens: had ik dat beter niet of beter anders kunnen zeggen? Maar dat diplomatieke zit gewoon niet zo in mij. Ik denk ook wel dat een aantal clubs heeft gedacht: goede trainer, die Pastoor, maar als we die nemen, halen we ook wel heel veel gedoe in huis. Het is mij nooit direct verteld, maar ik kan me er wel wat bij voorstellen.’ 

Imago als wijsneus

‘Vooropgesteld: dat imago van wijsneus ligt natuurlijk helemaal aan mezelf. Maar het komt ook een beetje door het beeld dat in de media ontstaat. Voetbalverslaggevers zijn in de regel niet enorm geïnteresseerd in hoe ik als trainer mijn vak beleef of in het vak zelf. Als die mij dan na een wedstrijd voor de voeten gooien dat ik een andere speler had moeten wisselen… Je kan zeggen: dat is óók kijken door een andere bril. Maar in de regel zijn dat soort stellingen vooral bedoeld om mij of mijn spelers onderuit te halen. Daar ben ik nooit zo van gediend. Dan zet ik mijn stekels weleens op. En als je dat wat vaker doet, en regelmatig een weerwoord hebt, dan wordt dat eruit gepikt in voetbaltalkshows en op social media. Je moet niet té anders zijn. Maar ik ben best bereid om tegen die stroom in te roeien. Voor mijn spelers en voor de club waar ik op dat moment werk. Van dat imago lig ik dan niet zo wakker.’ 

Nooit middle of the road 

Een eigen mening had Pastoor altijd al. Nieuwsgierigheid ook. Als jonge amateurvoetballer had hij ambities om de journalistiek in te gaan. Hij schreef onder meer stukjes over jeugdvoetbal in Het Parool en werkte voor VI Junior. Als trainer probeerde hij ook graag nieuwe dingen. Vaak leidde zijn eigenwijze, innovatie inborst tot succes. Hij promoveerde zowel met Excelsior als Sparta naar de Eredivisie en hield beide ploegen het jaar erna op dat niveau. 

‘Wij stuurden bij Excelsior (waar Pastoor tussen 2009 en 2011 werkte, red.) al een drone de lucht in voor de videoanalyse. Dat was toen echt iets nieuws en leverde letterlijk en figuurlijk nieuwe inzichten op bij mij en de spelers. Bij N.E.C. (2011-2013, red.) en Sparta (2015-2017, red.) deden we aan yoga. Werd om gelachen, maar de Amerikaanse commando’s en navy seals doen dat niet voor niks om stoom af te blazen. We hebben bij Sparta een slaapzaal ingericht met achttien bedden. Dan konden de jongens een powernap doen tussen twee trainingen door. Vond men raar, maar ik kreeg de spelers mee en we behaalden succes. Ik heb ook weleens trainingshesjes geprobeerd, die de energie die het lichaam afgaf terug zouden geven aan de sporter. Daar merkten de spelers weinig van, haha. Maar als je niks probeert in het leven, dan zul je altijd middle of the road blijven. En als ik één ding niet wil zijn, dan is dat het.’