Column Rien Vroegindeweij: Eenzame uitvaart
23-01-15
Rien Vroegindeweij is dichter en schrijver en ontving in 2006 de Erasmusspeld.
Met een gemiddelde van drie keer per jaar sta ik op een doordeweekse ochtend, meestal om half tien, bij de ingang van de Algemene Begraafplaats Crooswijk, Kerkhoflaan nummer 1, te Rotterdam. Ik ben daar dan in mijn hoedanigheid van coördinator van de Eenzame Uitvaart. De Eenzame Uitvaart is een groep dichters die, om de beurt, een gedicht schrijft en voorleest aan het graf van een overleden stadgenoot waarbij niemand aanwezig is. Geen familie, geen vrienden, geen bekenden. Niemand. Alleen de begrafenisondernemer en de dragers.
De Groningse stadsdichter Bart F. M. Droog is er mee begonnen. Inmiddels wordt het in een aantal steden gedaan. Zeven jaar geleden zijn we in Rotterdam begonnen. Negen Rotterdamse dichters waren bereid mee te doen. Tussen haakjes: zes daarvan zijn van het vrouwelijk geslacht, dus eigenlijk dichteres, als het feminisme niet gebood ze dichter te noemen. Meestal is de dichter van dienst al aanwezig als ik bij de begraafplaats aankom. We voegen ons bij de ambtenaren van het team WOL, acroniem van Wet op de Lijkbezorging van de dienst Stedelijke Zorg, en wachten op de lijkwagen van de begrafenisondernemer. Als die is gearriveerd, lopen we achter de wagen naar het graf. Je zou het een kleine stoet kunnen noemen.
De mensen van team-WOL hebben overigens de zwaarste taak in het geheel van deze droeve gebeurtenissen. Zij gaan naar het huis van de overledene. Wat zij aantreffen, zou je kunnen omschrijven als de nog grotere eenzaamheid die aan de eenzame uitvaart voorafgaat. Zij proberen ook uit te zoeken of er nabestaanden zijn. In negen van de tien gevallen is er wel iemand te vinden, een ex-echtgenote, een kind of kinderen, een ver familielid, maar die willen niets, maar dan ook helemaal niets meer met de overledene te maken hebben. Heel erg schrijnende gevallen zijn daar bij. In maart brachten we een man uit de Oranjeboomstraat naar zijn laatste rustplaats. Dood gevonden door de deurwaarder en de politie die aan zijn deur waren gekomen om hem zijn huis uit te zetten. Zijn eigen executie door verhanging voltrokken.
Het lijkt een onmogelijke opgave om een gedicht te schrijven voor iemand die je niet hebt gekend, van wiens bestaan je tot dan nog nooit had gehoord, wiens bestaan dan niet meer existent is. Bovendien moet het in heel korte tijd worden geschreven, hooguit een paar dagen, en van de antecedenten van de overledene komen we vaak niet meer te weten dan de geboorte- en sterfdatum, een adres, eventueel een beroep. Niettemin zijn vrijwel alle gedichten die tot nu toe in opdracht van de Eenzame Uitvaart zijn geschreven van hoog niveau.
In Amsterdam heeft de Eenzame Uitvaart een grote vlucht genomen. Daar worden jaarlijks zo’n dertig personen met een poëtische geste ter aarde besteld. Ter vergelijking: In Rotterdam hebben we in zeven jaar tijd tot nu toe 21 eenzame uitvaarten gedaan. Een gemiddelde van drie per jaar. Dat is nogal een verschil. Waar het aan ligt, weet ik niet. Het zou kunnen dat er in Rotterdam minder eenzame mensen wonen. Of dat Rotterdam sowieso socialer en gezelliger is dan het zogenaamd joviale Mokum. Maar ja, daar staat dan tegenover dat hier vorig jaar in de Jan Porcellistraat een vrouw is gevonden die tien jaar dood in haar huis heeft gelegen.